Een volle zaal met zeer betrokken publiek op 3 mei jl in Shram Studio’s te Amsterdam waar de Vierde Golf in samenwerking met Uitgeverij Starfish de boekpresentatie van de Nederlanse vertaling van ‘De Covid Consensus. De wereldwijde aanslag op de democratie en de armen –  een links perspectief’ door Toby Green (Britse historicus en hoogleraar aan King’s College London) en Thomas Fazi (Britse schrijver, journalist en activist) organiseerde.

Het degelijk onderbouwde werk van Green en Fazi is een vervolg op hun eerdere boeken en biedt een verfrissend en noodzakelijk kritisch perspectief op de coronapandemie. Voor iedereen die de gebeurtenissen van de afgelopen jaren met een kritische blik wil heroverwegen is dit een absolute must-read.
Het boek is een vrij feitelijk relaas over het eerste jaar van de covidcrisis vanuit een links perspectief, waarbij de auteurs zeer kritisch staan tegenover het covidregime dat door de meerderheid van hun ´politiekekleurgenoten´ werd omarmd. Feitelijk – dat wil zeggen, met feiten omkleed – maar niet emotieloos. Boos zelfs. De auteurs verloren vrijwel al hun linkse vrienden en zagen met afgrijzen dat zelfs hun jeugdheld Noam Chomsky – in hun ogen – was gevallen voor het propagandasysteem dat hij eerder zo overtuigend had beschreven in zijn boek Manufacturing Consent (1988). De academicus Green wordt sinds de eerste druk van zijn boek begin 2021 door zijn collega’s niet zozeer gecanceld, maar – op typisch Engelse manier – beleefd genegeerd.

Wat ‘De Covid Consensus’ zo sterk maakt, is de indrukwekkende combinatie van cijfers, data en feiten met persoonlijke verhalen en schrijnende voorbeelden. Green en Fazi schuwen niet om de illusie van een wetenschappelijke consensus te doorbreken. Ze laten zien hoe lobbyisten van Big Tech en Big Pharma, in combinatie met mediahysterie, een schijn van overeenstemming hebben weten te creëren. Hun kritiek op de eenzijdige verhalen rondom de pandemie, inclusief de problematische definitie van wat een pandemie is, zet aan tot denken.

Daarnaast biedt het boek een waardevolle blik naar het mondiale Zuiden, en verbreedt het perspectief dus naar buiten het Westen. Green en Fazi benadrukken hoe de autoritaire maatregelen en medische experimenten in het Westen al lang onderdeel zijn van de koloniale geschiedenis elders. De onevenredige impact op arme gemeenschappen en vrouwen wordt haarscherp in kaart gebracht. Ingrid Hoofd verbond dit met het werk van Judith Butler die de vraag stelt over welke levens publiekelijk gerouwd mag worden en over welke niet, wat veel zegt over mondiale ongelijkheden en privileges. Deze bredere context verrijkt het begrip van de pandemische maatregelen en hun gevolgen.

Covid Consensus, de wereldwijde aanslag op de democratie en de armen –  een links perspectief’ door Toby Green en Thomas Fazi. Vertaald door Menno Grootveld.
Uitgeverij Starfish Books, binnenkort verkrijgbaar (het drukken heeft vertraging opgelopen) via https://www.starfishbooks.org

(*)

Napraten met Thomas von der Dunk          –           door Maarten Fornerod

Von der Dunk meldde tijdens de avond dat hij het een interessant boek vond waar hij veel van had opgestoken. Het was wel een tikje lang – veel van de tekst zou naar zijn mening eigenlijk in de noten thuishoren. Zijn belangrijkste kritiekpunt was dat de respons op covid te veel in een systemisch licht werd gezien, terwijl veel van de besluiten zoals lockdowns door de overheid ad hoc werden genomen. Politici zonder inhoudelijke kennis, en geconfronteerd met uiteenlopende adviezen van experts, kiezen volgens Von der Dunk voor de politiek meest veilige oplossing: better safe than sorry. Daarnaast is vooruitdenken niet het grootste talent van politici, zodat acute nood – het beschermen van de kwetsbaren – zwaarder woog dan toekomstige nood. Zoals kinderen die door lockdowns en schoolsluitingen ernstig, zo nu blijkt, zouden kunnen worden benadeeld.

Democratie werkt volgens Von der Dunk het beste op zo klein mogelijke schaal: de buurt, de gemeente. Maar de huidige problemen zijn mondiaal, en daardoor minder geschikt voor een puur democratische oplossing – met 8 miljard stemgerechtigden. Vandaar dat die grote problemen als klimaat, oorlog en vrede moeten worden aangepakt door supranationale overheden.

Von der Dunk rolde ook een bommetje de zaal in – merkbaar aan de reacties – namelijk dat die heiligverklaarde lichamelijke integriteit best kon worden gerelativeerd. Zolang er nog dienstplicht wordt voorgesteld waar mensen wordt gevraagd hun leven op te offeren, is een verplicht prikje relatief onschuldig, vond hij. En toch eigenlijk een morele verplichting om je medemens te beschermen, zo zei hij.

In  de paneldiscussie gevraagd naar zijn voornaamste leermoment uit de covidcrisis,  antwoordde hij dat de politieke besluitvorming te veel werd afgeschoven op experts. Politici zouden zelf de ethische en morele afweging moeten kunnen maken zonder zich te verschuilen achter de experts. Want de wetenschap kan die morele afweging nooit maken.

Die laatste opmerking triggerde mij – als wetenschapper – om even na te praten met een concrete vraag: Gezien de mogelijke belangenverstrengeling van wetenschappers die als expert door de politiek worden geraadpleegd, hoe herken je die belangenvertrengeling en hoe kun je de uitwassen daarvan, corruptie, bestrijden?

Zijn antwoord was duidelijk: Stop met de financiering van de wetenschap vanuit het bedrijfsleven, direct of indirect, en laat deze financiering over aan de overheid, zonder invloed van het grootkapitaal. En over het het herkennen van belangenverstrengeling: kijk gewoon even bij de financiering van wetenschappers in hun publicaties en congressen.

Daarmee sloeg Thomas von der Dunk mijns inziens de spijker op zijn kop. Het deed me denken aan wat een beleidsmaker me onlangs vertelde: Als iemand hardnekkig vasthoudt aan een mening die ingaat tegen zich opeenstapelende feiten is de verklaring meestal: geld.

Het bleef nog lang gezellig in Amsterdam-Noord.