De energietransitie is hot: overal verrijzen wind- en zonneparken om duurzame energie op te wekken. Maar wie heeft het nog over energiebesparing? In de realiteit neemt de energiebehoefte alleen maar toe. Welke mogelijkheden zijn er om wèl in te zetten op energiebesparing? Kan dat zonder dwang, zonder afbreuk te doen aan grondrechten? Hoe organiseren we dat met sociale rechtvaardigheid in een crisisbestendige democratie? Tijdens een vermakelijke avond op 27 mei in de Kargadoor in Utrecht werd dit onderwerp besproken. Na een inleidend betoog van Maarten van Andel, schrijver van o.a. ‘De Groene Kans’, gingen de aanwezigen met elkaar in debat in kleine groepen. Een debat om als burgers kritisch de dialoog aan te gaan, waarbij contradictie en ambivalentie welkom waren, om samen te komen tot het begin van een synthese die perspectief kan bieden. Hieronder een weergave van de onderwerpen.

Waarom staan computerservers en elektrische deurbellen met bijbehorend sluipstroom altijd aan? Is planned obsolescence – zoals lampen met een beperkte levensduur – te combineren met energiebesparing? Hoe zijn lokale initiatieven voor groene energie bespreekbaar te maken als deze alleen gelden voor burgers zonder geldzorgen? Zijn carpoolen en de voorheen zuinig geachte HR-ketels nu ineens achterhaald en zijn deze niet meer toepasbaar voor spaarzaamheid? Zou ook de verspilling van voedsel in de horeca, zoals bijvoorbeeld bij afhaalrestaurants (ondanks elektrische scooters), moeten worden meegenomen bij energiebesparing? Gaan verdienmodellen en wensdenken samen op een manier dat er minder energie verbruikt gaat worden? Gedragsverandering, is die wenselijk bij consumenten of bij burgers? Heeft dwang op bedrijven ook effect op bedrijven buiten de EU? Vinden we het acceptabel dat werkloosheid en het ervaren van dwang onderdeel zijn van het halveren van het energieverbruik? Zou een lokalere aanpak, het organiseren van inspraak en het inzetten op spierkracht de energiebesparing-strategieën kunnen verrijken?

Kunnen mensen daadwerkelijk minder autorijden zonder verlies van werk, opdrachten, sport of sociale activiteiten? Is vastgoed ook bedoeld voor het ontwikkelen van wonen in een ecologisch duurzame omgeving? Is hoogbouw, zoals hoger dan drie of vier verdiepingen, de grootste slag voor energiezuinigheid? Is energie efficiëntie de oplossing of het probleem? Zijn bewuste burgers ook duurzamere burgers? Waarom is vervangen doorgaans goedkoper dan repareren? Zorgt een deeleconomie voor minder energieverbruik? Kunnen bestuurders bijdragen aan energievermindering? Gaat duurzaamheid om duurzaam consumeren of om duurzaam burgerschap? Wat is de werkelijke prijs van energieverbruik? Is beïnvloeding vanuit de overheid, zoals een hippe Postbus 51-campagne, gewenst?

Is een luie consument problematischer dan een luie burger? Moet energiebesparing op een geleidelijke en behapbare manier worden gerealiseerd, zodat een systeemverandering niet nodig is? Kan reclame worden ingezet om van burgers groene consumenten te maken? Moet duurzaam consumeren cool worden? Kan meer regelgeving en bureaucratie richting bedrijven, deze daadwerkelijk aanzetten tot bijvoorbeeld hergebruik en ondersteuning van producten? Staat energieverbruik wel los van maatschappelijke trends, zoals risico-aversie en marktwerking? Computers, smart-devices en streaming dragen behoorlijk bij aan energieverbruik? Waarom heeft het huidige economische systeem persé groei nodig?