Nieuws / media

Verslag: Kom uit je bubbel – nieuwjaarsbijeenkomst 2025 Vierde Golf

Geplaatst door: admin op 23 januari 2025 in

Het thema van deze bijeenkomst in een vol Akhnaton Amsterdam was gezien de vele nieuwe gezichten aansprekend. In zijn welkomstwoord benadrukt Vierde Golfbestuurslid Peter van der Vlis het socratisch bevragen als essentieel onderdeel van de democratische rechtsstaat. Iets wat de gevestigde orde bloedirritant blijft vinden – denk aan de vraagtekens die we stelden bij het coronabeleid, of bij de Oekraïneoorlog. Zijn wensen voor 2025: meer uitingen van onafhankelijkheid, en radicale dialoog met iedereen. “En overigens ben ik van mening dat het systeem omver moet”, parafraseert hij Cato, de Romeinse politicus uit de 3e eeuw v.Chr., over Carthago.

“We hebben te weinig met elkaar gepraat”

Filmregisseuse Lidija Zelovic, opgegroeid in het Joegoslavië van voor de opdeling, vertelt vervolgens hoe iedereen vóór de oorlog daar, geloofde in de ontwikkeling van het land. Hoe de geletterdheid van 50% alfabetisme in relatief korte tijd steeg naar 70% en hoe trots zij daarop was. 
Maar op 6 april 1992 begon de oorlog in Bosnië met beschietingen van Sarajevo: exact dezelfde dag waarop in 1941 Duitsland, samen met Italië, Bulgarije en Hongarije, Joegoslavië was binnen gevallen. Dit was een verbijsterende ervaring voor haar, landgenoten die landgenoten aanvielen. Lidija vertelt hoe zij in Sarajevo in de schuilkelder zat, en op dat moment besefte dat je nooit te veel moet praten met mensen met wie je het eens bent: want dan worden de anderen met wie je te weinig hebt gepraat (en hebt leren begrijpen) je vijand. Met verdriet denkt ze terug aan hoe de angst haar familie en de buren uit elkaar had gedreven.
Later, in de covid-tijd, had zij in Nederland een parallelle ervaring toen vrienden haar zeiden dat ze niet met ‘wappies’ wilden praten. Dat voelde voor haar als een enorme klap en ze wil alles op alles blijven zetten om zulke herhalingen te voorkomen.

De ‘werkelijkheidspolitie’ is aan de verliezende hand

Ewald Engelen hield een tirade tegen de ‘werkelijkheidspolitie’ zoals Amerikaanse socioloog Peter Berger die noemde: de priesters in onze samenleving met politieke, economische of wetenschappelijke macht om te bepalen wat waar is en wat niet. Deze definitiemacht zijn ze aan het kwijtraken.

Hij benoemt het bizarre gegeven dat een schatrijke Belgische familie 90% van de geschreven Nederlandse media in bezit heeft, wat geleid heeft tot een bandbreedte van ‘acceptabele opinies’ en die via steun van de politiek de beschikking kreeg over specialisten en technieken waarmee ze voor het volk, de demos, bepalen wat feiten zijn, wat waarheid is en wat ‘de’ wetenschap zegt. En die alles wat daar niet toe behoort, radicaal probeert uit te sluiten. Dit gaat gepaard met symbolisch geweld waar ieder die afwijkende meningen heeft mee te maken krijgt. Zoals wanneer je op een verjaardagsfeestje vraagtekens zet bij de rol van de NAVO bij de Russische agressie, of bij de aard en impact van de coronomaatregelen, die hebben bijgedragen aan de populistische revolte in land na land. Hoe kan het dat linkse partijen die het altijd ging om rechtsbescherming, bescherming van minderheden en vrijheid van meningsuiting deze maatregelen gesteund hebben!

En pluriforme meningen in de grote media? Engelen stelde de nrc-redactie voor een artikel te schrijven als reactie op Mark Rutte’s onthutsende lezing voor het militair establishment in Brussel, waarin hij de dreiging van het Russische leger benadrukte, om zo een verhoging van onze defensiebestedingen naar 5% te motiveren. Een artikel was welkom ja, hoewel elke bewering met voetnoten gestaafd moest worden ”omdat het zo’n gevoelig onderwerp was – maar… onze lezers hebben grote behoefte aan dat dissidente geluid”.

Sinds zijn kritische uitlatingen over coronabeleid en meer recentelijk de oorlogspropaganda, wordt Engelen nergens meer zoals voorheen uitgenodigd om zijn anti-neoliberale geluid. De strijd om de vrijheid van meningsuiting zal steeds agressiever worden, verwacht hij. In de EU zien we hoeveel er wordt opgetuigd om met geïnstitutionaliseerde, gelegitimeerde middeIen censuur toe te passen op wat desinformatie wordt genoemd. Terwijl we toch weten dat niemand kan zeggen dé waarheid in pacht te hebben: iedere academicus weet dat er geen consensus is over wat te vinden van wat er maatschappelijk gezien aan de hand is. Zeker niet in complexe samenlevingen als de onze.

Wat Engelen hieruit afleest is dat de gevestigde orde zich er terdege bewust van is de controle in hoog tempo te verliezen over wat waarheid is, over het bepalen van de bandbreedte aan acceptabele opinies. Wees erop voorbereid absolute bagger voorgeschoteld te krijgen, zoals 15 jaar oude filmpjes met de pretentie van nu te zijn. Daar moeten we dankbaar voor zijn, want deze vorm van ‘pluriformiteit’ stelt ons als burgers in staat ons vermogen te scherpen voor het onderscheiden van waar en onwaar.  Dus: leve de bullshit, vanwege het appel dat bullshit doet op zelfstandig blijven nadenken en het blijven ontwikkelen van ons gezond verstand.

Stand-up 

Bestuurslid van het ArtsenCollectief Maarten Fornerod maakte zijn debuut als stand-up comedian. Als wetenschapper werkzaam in het ErasmusMC wist hij te melden dat de afdeling communicatie daar groter is dan de afdeling cardiologie. En dat dit heel slim is, want als je het narratief beheerst, heb je helemaal geen cardiologie meer nodig: ‘U denkt dat u een hartaanval heeft? Nee hoor, dat is misinformatie!’

Maarten nam ook het Artsen Collectief op de hak. “De artsen van het ‘artsencollectief’ zie je dus nooit. Die willen wel op de barricades, maar er is altijd een patiënt, een dienst of een nascholingscursus.”
En de Vierde golf. “Vierde Golf-mensen willen ook op de barricades, maar ze zitten nog in vergadering”.

Een vereniging van onverenigbare mensen

Met een bevlogen en activerende oproep sloot mede-initiatiefnemer van de Vierde Golf Stan Baggen de podiumoptredens af. Zijn speech nemen we hier integraal over:

“Bij de Vierde Golf weten we als geen ander hoe het is om uit je bubbel te komen. We zijn ruim drie jaar geleden alweer begonnen juist omdat we onze bubbel niet meer herkenden. Dat was op een thema dat voor ons politiek en persoonlijk zo ingrijpend was dat we geen andere keus hadden dan onze bubbel verlaten. Verweesd links, noemden we ons in die donkere dagen ook wel, toen nog weemoedig achterom kijkend naar onze oude bubbel.

De pandemie ligt alweer even achter ons maar wij zijn de geleerde lessen niet vergeten.

De eerste les: Je kunt de overheid niet vertrouwen. Sterker, een echte democraat mág de overheid niet vertrouwen. En dat impliceert dat je direct alert moet zijn als de overheid weer eens aan de grondrechten wil sleutelen, hoe goed de reden ook is die ze zeggen daarvoor te hebben.

De tweede les: Een maatschappij laat zich makkelijk opzwepen en kan dan snel vergeten wat een democratie behelst en hoe belangrijk grondrechten in zo’n democratie zijn. Het is de taak van ons allen om het kritisch vermogen van de maatschappij te onderhouden en te versterken.

De derde les is het thema van vandaag: Je bubbel is maar een bubbel. Je moet er niet je identiteit aan willen ophangen. Je bubbel zit er soms naast. Andere bubbels hebben soms gelijk. Dat wij dat in de pandemie zo keihard hebben ervaren leek een vloek, maar is een zegen gebleken. Wij weten dit nu. En het is de kunst om die wetenschap niet meer kwijt te raken en ernaar te blijven handelen.

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Bubbels bestaan niet voor niets. Ze maken dat je niet alles zelf hoeft uit te dokteren en ze creëren een veilige omgeving. Mensen horen nu eenmaal graag ergens bij. Niet voor niets zijn ook wij een vereniging. Een vereniging van onverenigbare mensen. Een bubbel van ontbubbelden.

Radicale dialoog over de ‘asielcrisis’ en over vrede


De Vierde Golf wil de geleerde lessen nu ook buiten de context van de coronamaatregelen in de praktijk gaan brengen. Dat is nog niet zo makkelijk en het vergt ook binnen onze vereniging wat wij daarbuiten prediken: radicale dialoog, over wat wij willen en waarom wij dat willen. Dat gezegd: voor een club die de crisisbestendige democratie nastreeft liggen concrete thema’s voor het oprapen. Ik noem er vandaag twee, met speciale aandacht voor de bubbeldynamiek.

Als eerste noem ik migratie. Ook deze regering bezondigt zich immers weer aan het uitroepen van een crisis. De asielcrisis, wordt het dit keer genoemd. Daar gaan we weer, dacht ik, want opnieuw wordt een zogenaamde crisis gebruikt om democratische processen aan de kant te schuiven en om mensen uit te sluiten. Veel van onze reisgenoten tijdens de coronapandemie, met wie wij destijds samen streden tegen uitsluiting, lijken met déze uitsluiting en met déze crisis minder moeite te hebben. Ja een enkele strijdkameraad van toen is als lid van de regering zelfs mede-uitroeper van de asielcrisis.

We zijn maar een kleine vereniging en soms kost het ons wat moeite om tot besluiten te komen en we kunnen heus niet alles oppakken, allemaal geldige redenen dat de Vierde Golf met dit thema nog niet zoveel heeft gedaan. Maar toch…Het zal toch niet zijn dat we ongemerkt weer in een nieuwe bubbel zijn verzeild? Want zo werken bubbels: je bent het niet graag oneens met iemand met wie je het wel eens bent op iets wat voor jou echt belangrijk is. Laten we ervoor waken dat dit ons overkomt. En wellicht is de zogenoemde asielcrisis wel iets waar we dit jaar wat mee kunnen doen.

Het tweede thema dat ik noem is dat van vrede. Ook voor de Vierde Golf een belangrijk thema. Want waar oorlog begint eindigen de dialoog en de democratische rechtsstaat. Op dit terrein zijn meerdere bubbels actief. Van Forum voor Democratie tot Pax Christi. Hoe gaan we daar mee om? We gaan met niemand het gesprek uit de weg, maar gaan we ook samen demonstreren met clubs die beweren dat Rusland alleen maar vrede wil? Demonstreren we dan wel voor hetzelfde? Tijdens de coronapandemie demonstreerden we wel samen met veel van die clubs, maar toen waren we het eens over het onderwerp van die demonstraties.

Omgekeerd doen we nu mee aan de Nieuwe Vredesbeweging. En die bestaat toch in belangrijke mate uit de oude linkse garde, die zo oorverdovend stil bleef toen onze rechten werden aangetast en een flink deel van de bevolking werd uitgesloten.

Zelf nadenken


Ik wil maar zeggen: het leven buiten de bubbel is zo eenvoudig nog niet. Maar het is wel een rijker leven. Een leven dat vergt dat je zelf nadenkt en zelf conclusies trekt en dan op die basis, op enkel die basis, zelf actie onderneemt.

Op de achtergrond van deze, en vele andere, concrete thema’s klinkt de monotone dreun van het neoliberalisme: big tech, big farma, big finance, etc. Laten we ook dat in 2025 vooral niet uit het oog verliezen. Kortom: ook het komende jaar weer ontzettend veel werk aan de winkel en ik zie ernaar uit dat weer samen met jullie te doen. En ik hef vandaag ook graag het glas met jullie en op jullie: op mijn lieve, fijne warme bubbel van ontbubbelden! Op de koppigsten der koppigen: een gelukkig nieuw jaar!”